Obezite günümüzde sadece estetik bir problem değil, aynı zamanda ciddi sağlık riskleri doğuran kronik bir hastalık olarak kabul edilmektedir. Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) verilerine göre obezite oranları her geçen yıl artmakta ve toplum sağlığı açısından küresel bir tehdit haline gelmektedir. Özellikle gelişmiş ve gelişmekte olan ülkelerde yaşam tarzı değişiklikleri, sağlıksız beslenme ve hareketsizlik obeziteyi tetikleyen en önemli faktörlerdir.
Prof. Dr. Mahmut Muzaffer İlhan, Endokrinoloji ve Metabolizma Hastalıkları Uzmanı olarak obezitenin nedenlerini, tanı yöntemlerini ve tedavi süreçlerini kapsamlı bir bakış açısıyla değerlendirmekte ve hastalarına kişiye özel çözümler sunmaktadır.
Obezite Nedir?
Obezite, vücudun harcadığından daha fazla kalori alması sonucu gelişen ve Vücut Kitle İndeksi (VKİ) değerinin 30’un üzerinde olmasıyla tanımlanan bir sağlık problemidir. Kısaca, vücutta aşırı yağ birikmesi şeklinde açıklanabilir. Ancak obezite sadece fazla kilolu olmak değildir; metabolik süreçlerin bozulmasına ve birçok farklı hastalığa zemin hazırlayan çok yönlü bir sağlık sorunudur.
Vücut kitle indeksine göre obezitenin sınıflandırılması şu şekildedir:
- Normal: 18,5 – 24,9
- Fazla Kilolu: 25 – 29,9
- Obezite (1. Derece): 30 – 34,9
- Obezite (2. Derece / Morbid Obezite): 35 – 39,9
- Obezite (3. Derece / Süper Morbid Obezite): 40 ve üzeri
Bu sınıflandırmaya göre, obezite ilerledikçe kalp hastalıkları, diyabet, hipertansiyon, karaciğer yağlanması ve uyku apnesi gibi ciddi rahatsızlıkların görülme ihtimali artmaktadır.
Obezitenin Belirtileri
Obezitenin en belirgin belirtisi vücutta yağlanmanın artmasıdır. Ancak bu durumun yanında günlük yaşamı etkileyen birçok semptom ortaya çıkabilir:
- Aşırı kilo alımı
- Nefes darlığı ve çabuk yorulma
- Horlama ve uyku apnesi
- Aşırı terleme
- Eklemlerde ve belde ağrı
- Ciltte tahriş ve enfeksiyon eğilimi
- Hareketsiz yaşamda bile halsizlik
Bu belirtiler göz ardı edilmemeli, mutlaka uzman bir hekime başvurulmalıdır.
Obezitenin Nedenleri
Obezite, tek bir nedene bağlı olmaktan çok çeşitli faktörlerin bir araya gelmesiyle oluşur.
1. Yanlış Beslenme Alışkanlıkları
Fast-food tüketimi, yüksek yağ ve şeker oranlı yiyecekler, düzensiz öğünler obezitenin en temel nedenleridir.
2. Fiziksel Aktivite Eksikliği
Hareketsiz yaşam tarzı vücudun yağ yakımını engelleyerek kilo alımını hızlandırır.
3. Hormonal ve Metabolik Etkenler
Tiroid hastalıkları, insülin direnci ve hormonal dengesizlikler obezite riskini artırır.
4. Genetik Faktörler
Aile geçmişinde obezite öyküsü bulunan kişilerde risk çok daha yüksektir.
5. Psikolojik Faktörler
Depresyon, anksiyete, stres gibi ruhsal sorunlar aşırı yeme davranışını tetikleyebilir.
6. Sosyo-Kültürel ve Ekonomik Etkenler
Yaşam tarzı, gelir düzeyi ve eğitim seviyesi de obezite riskini etkiler.
7. İlaç Kullanımı
Bazı antidepresanlar ve kronik hastalık ilaçları iştah artışına yol açabilir.
Obezite Teşhisi
Obezitenin tanısında en yaygın yöntem Beden Kitle İndeksi (BKİ) hesaplamasıdır. Bunun yanında:
- Bel çevresi ölçümü (karın bölgesindeki yağlanma riski gösterir)
- Kan tahlilleri (kolesterol, kan şekeri, hormon değerleri)
- Karaciğer ultrasonu (karaciğer yağlanması için)
gibi yöntemler de teşhisi destekler.
Örneğin;
- 75 kg ve 1.70 m boyundaki bir kişinin BKİ’si: 25,95 → Fazla Kilolu
- 90 kg ve 1.70 m boyundaki bir kişinin BKİ’si: 31,14 → Obezite
Obezitenin Neden Olduğu Hastalıklar
Obezite yalnızca kilo artışı değil, birçok hastalığın da başlangıç noktasıdır:
- Diyabet (Tip 2 şeker hastalığı)
- Hipertansiyon
- Kalp ve damar hastalıkları
- Uyku apnesi
- Polikistik Over Sendromu (PCOS)
- Safra kesesi taşları
- Karaciğer yağlanması
- Osteoartrit (eklem rahatsızlıkları)
- Bazı kanser türleri (meme, pankreas, kolon, rahim)
Obezite Tedavisi
Obezitenin tedavisi çok yönlüdür ve mutlaka uzman kontrolünde yapılmalıdır.
1. Tıbbi Beslenme (Diyet)
Diyetisyen kontrolünde kişiye özel hazırlanan beslenme programları ile kilo kaybı sağlanır.
2. Egzersiz ve Fiziksel Aktivite
Düzenli yürüyüş, yüzme ve spor aktiviteleri yağ yakımını hızlandırır.
3. Davranış Değişiklikleri
Yeme alışkanlıklarının düzenlenmesi, stres yönetimi ve uyku düzeni tedaviye katkı sağlar.
4. Medikal Tedavi
Endokrinoloji uzmanları tarafından verilen ilaç tedavileri, iştah kontrolü ve metabolizma hızlandırmada yardımcı olabilir. Özellikle GLP-1 hormonuna yönelik tedaviler son yıllarda öne çıkmaktadır. Bu tedaviler mutlaka hekim gözetiminde kullanılmalıdır.
5. Obezite Cerrahisi
Diyet ve egzersize rağmen sonuç alınamayan, ileri derece obezite hastalarında uygulanır. En sık kullanılan yöntemler:
- Tüp mide (Sleeve gastrektomi)
- Mide bypass cerrahisi
- Mini gastrik bypass
- Duodenal switch
Cerrahi sonrası kilo kontrolü sağlanarak yaşam kalitesi yükseltilir.
Obezite Nasıl Önlenir?
- Sağlıklı beslenme alışkanlıkları kazanmak
- Düzenli fiziksel aktivite yapmak
- Stres yönetimi sağlamak
- Yeterli uyku uyumak
- Çocukluk çağında doğru beslenme eğitimi vermek
önleyici yöntemler arasında yer almaktadır.
Obezite ve Psikolojik Sağlık
Obezite yalnızca fiziksel değil, ruhsal sağlığı da olumsuz etkiler.
- Depresyon
- Anksiyete
- Benlik saygısında azalma
- Sosyal izolasyon
sık görülen psikolojik sonuçlardandır. Bu nedenle tedavi sürecinde psikolog desteği de önemlidir.
Çocuklarda Obezite
Çocukluk çağında obezite hızla artmaktadır. Bunun nedenleri arasında:
- Yanlış beslenme alışkanlıkları
- Aşırı ekran kullanımı
- Hareketsiz yaşam
- Genetik yatkınlık yer almaktadır. Erken dönemde alınacak önlemler, çocukluk obezitesinin yetişkinlikte kronik hastalıklara dönüşmesini engeller.
Sık Sorulan Sorular
1. Obezite ölümcül müdür?
Evet, obezite birçok hastalık için risk faktörüdür ve yaşam süresini kısaltabilir.
2. Obezite ilaçları var mı?
Evet, ancak bu ilaçlar yalnızca bir endokrinoloji uzmanı tarafından reçete edilmelidir.
3. Obezite cerrahisi kimlere uygulanır?
BKİ’si 40’ın üzerinde olan veya 35’in üzerinde olup ek hastalıkları bulunan bireyler cerrahiye adaydır.
4. Çocuklarda obezite nasıl önlenir?
Dengeli beslenme, spor alışkanlığı ve ekran süresinin sınırlandırılması ile önlenebilir.
5. Kilo vermek hangi hastalıkları azaltır?
5-10 kilo kaybı bile diyabet, hipertansiyon ve kalp hastalığı riskini önemli ölçüde azaltır.
Sonuç
Obezite günümüzde en önemli halk sağlığı sorunlarından biridir. Ancak doğru teşhis, kişiye özel tedavi planı ve multidisipliner yaklaşım ile obezite tedavi edilebilmektedir. Prof. Dr. Mahmut Muzaffer İlhan, endokrinoloji ve metabolizma alanındaki uzmanlığıyla hastalarına hem bilimsel hem de insani yönü güçlü çözümler sunarak yaşam kalitelerinin yükselmesine katkı sağlamaktadır. Sağlıklı beslenme, düzenli egzersiz ve uzman desteği ile obezite kontrol altına alınabilir. Unutulmamalıdır ki, obezite kader değildir; erken tanı ve doğru tedavi ile önlenebilir ve iyileştirilebilir bir hastalıktır.
