ZEHİRLİ GUATR NEDİR?

Tıptaki adı Graves Hastalığı olan zehirli guatr kadınlarda çok daha sık görülür. Bu hastalıkta vücudun bağışıklık sistemi çeşitli antikorlar oluşturur. Bu antikorlar kendi tiroid dokusuna karşı saldırmaya başlar ve tiroid bezinden aşırı hormon üretimine sebep olur.

ZEHİRLİ GUATR BELİRTİLERİ NELERDİR?

Kanda tiroid hormonlarının aşırı yüksekliği ellerde titreme, kilo kaybı, çarpıntı, terleme, sinirlilik, sıcağa dayanamama gibi belirtilere sebep olur. Ek olarak ishal, kemik erimesi, kalpte ritim bozuklukları ve kadınlarda adet düzensizlikleri görülebilir. Zehirli guatrlı hastalarda bir diğer önemli tutulum yeri gözlerdir. Tiroid bezine karşı oluşan antikorlar gözde özellikle kaslarda ve yumuşak dokuda tutulum yaparak ödem ve iltihaplanmaya yol açabilir. Bunun sonucunda gözlerde dışarı fırlamayla birlikte kızarıklık, şişlik, ağrı ve çift görme gelişebilir.

ZEHİRLİ GUATR TANISI NASIL KONULUR?

Zehirli guatr bulgularından şüphe eden bir hasta endokrinoloji hekimine başvurmalıdır. Endokrinoloji hekimi hastayı muayene ederek tiroid hormonlarının düzeylerini değerlendirir. Tiroid hormonlarının kanda aşırı yüksekliği (Hipertiroidi) birçok hastalıktan kaynaklanabildiği için zehirli guatrın ayrımı için hekim ek tetkikler isteyebilir. Bunların başında tiroid antikorları ve tiroid ultrasonografisi gelir. Gerek duyulması halinde tiroid sintigrafisi çekilmesi kesin ayrımı yapmayı sağlar.

ZEHİRLİ GUATR TEDAVİSİ

Genel olarak zehirli guatr tedavisinde birinci basamakta ilaç tedavisi kullanılır. Bu ilaçlar ağız yoluyla uygulanan haplardan ibarettir. Bu haplar tiroid bezinden yeni tiroid hormonu üretimini azaltırlar. Kandaki tiroid hormonlarının düzeyini azaltıp aktifleşmelerini önlerler. Bu ilaçlarla hedef tiroid hormon düzeylerini normal aralıkta tutmaktır. Tedavi süresi hastadan hastaya göre değişir. Bazı hastalarda iki yıl ilaç tedavileriyle takip gerekebilir. İlaçların en önemli yan etkileri karaciğer ve kemik iliğine dokunabilmeleridir. Bazı hastalarda cilt döküntüleri de görülebilir. Neyse ki bu yan etkiler sık görülmemektedir. Fakat her hasta olası bu yan etkiler açısından dikkatli bir şekilde takip edilmelidir. Takipte sık nüks eden, iki yıl geçmesine rağmen hastalığı aktif olan, ilaçlara yan etki gelişen veya ilaç kullanmak istemeyen hastalar diğer tedavi yöntemleri için değerlendirilmelidir.

Zehirli guatrda tiroid ilaçları dışındaki tedavi yöntemlerinin başında atom tedavisi gelir. Bu tedavi yöntemiyle dışarıdan ağız yoluyla alınan bir kapsülle beraber iyot verilir. Bu iyot sadece tiroid bezinin tutması için özel bir şekilde hazırlanır ve tiroid bezindeki mevcut fazla çalışmayı suyun ateşi söndürdüğü gibi söndürür. Bu işlem sonunda tiroid bezi çok büyük ihtimalle az çalışmaya (Hipotiroidi) girecektir. Bu sebeple atom tedavisi sonrası tiroidin üretemediği hormonu gerektiğinde dışarıdan başlamak için tiroid hormon düzeylerini yakından takip etmek gereklidir. Zehirli guatrı ve gözlerde orta-ileri derecede fırlaması olan hastalarda atom tedavisi göz bozukluğunu ağırlaştırabileceği için kullanılmamalıdır. Ek olarak gebelerde kesin olarak uygulanmamalıdır.

Zehirli guatrın tedavisinde son basamak ise tiroidin tamamının ameliyatla alınmasıdır. Tiroid kanseri şüphesi varsa, tiroid aşırı büyükse veya diğer tedavi yöntemleri uygulanamıyorsa tercih edilen bir yöntemdir.

ZEHİRLİ GUATRI OLAN HASTALAR NELERE DİKKAT ETMELİ?

-Hormon düzeylerinin normal sınırlarda tutulması için hastaların takip ve tedavilerini aksatmaması

-Aktif hastalık döneminde iyotsuz beslenmeye dikkat edilmelidir.

-Sigara ve stresten kaçınılmalıdır.

-Hastalık seyrinde gelişebilecek tiroid nodülleri açısından dikkatli takip edilmelidir.

ZEHİRLİ GUATR VE GÖZ

Gözün tutulumu zehirli guatrlı hastalarda görülebilecek önemli bir organ tutulumudur. Tıpta Graves Oftalmopatisi denen bu hastalıkta bağşıklık sisteminde tiroide karşı oluşan antikorlar gözü de yabancı tanıyarak gözün yumuşak dokusu ve özellikle kaslarına saldırmaya başlar. Gözde iltihaplanma ile sonuçlanan bu süreç sonunda gözde ödem(şişlik), kızarıklık, gözlerde ileri doğru fırlama, göz kapağının tam kapanamaması hatta çift görme gibi belirtiler gelişebilir.  Zehirli guatrlı hastaların %25 kadarı göz tutulumundan etkilenir. Zehirli guatrlı hastaların sigara içmesi, stres, atom tedavisi, ailede tiroid hastalığı olması göz tutulumunu arttıran ve başlatan en önemli risk faktörleridir.

Göz tutulumunun tedavisinde hafif şiddetliyse göz damlaları, göz bantları ve güneş gözlükleri fayda sağlar. Orta ve ileri göz tutulumu olan hastalar mutlaka bu konuda özellikle tecrübeli bir göz doktoru tarafından değerlendirilmelidir. Bu hastalar gerekli durumda kortizon tedavisinden fayda görebilirler. Kortizon tedavisi yeterli yarar sağlamayan hastalara diğer bağışıklık sistemi düzenleyici ilaçlar verilebilir. Çift görmesi olan hastalara radyoterapi (ışın tedavisi) uygulanabilir.  Ciddi ve kalıcı göz tutulumu olan hastalar cerrahiye adaydır. Cerrahi sonrası hastalığın tekrarlamaması için, cerrahi öncesi mutlaka zehirli guatrın sebep olduğu hormon yüksekliği kalıcı olarak tedavi edilmiş olmalıdır.

Prof Dr Mahmut Muzaffer İlhan

Endokrinoloji ve Metabolizma Hastalıkları