Hipotiroidi, tiroid bezinin vücudun ihtiyacı olan yeterli miktarda tiroid hormonu üretememesi durumudur. Tiroid hormonları, metabolizmanın düzenli çalışmasından sorumlu olduğu için, bu hormonların eksikliği vücudun bütün fonksiyonlarını etkileyebilir. Hipotiroidi, başta enerji kaybı, kilo alma ve soğuğa hassasiyet gibi belirtilerle kendini gösterir. Genellikle kolay tespit edilebilen ve etkili bir şekilde tedavi edilebilen bu durum, kadınlarda ve ileri yaş grubunda daha sık görülür.
Hipotiroidi Nedir?
Tiroid bezi, boynun alt kısmında yer alan kelebek şeklindeki bir iç salgı bezidir. Bu bezin ana görevi T3 (triiodotironin) ve T4 (tiroksin) hormonlarını salgılamaktır. Bu hormonlar, enerji üretimi, kalp atım hızı, vücut sıcaklığı ve sinir sistemi gibi pek çok fonksiyonu etkiler. Hipotiroidi, bu hormonların yetersiz üretilmesidir ve metabolizmanın yavaşlamasına yol açar.
Erken evrelerde semptom vermeyebilir ancak zamanla çok fark edilir hale gelir. Hipotiroidi, büyük oranda haşimato tiroiditi gibi otoimmün hastalıklardan kaynaklanır.
Hipotiroidi Belirtileri Nelerdir?
Hipotiroidi belirtileri, hormon eksikliğinin şiddetine bağlı olarak değişiklik gösterebilir. Genel olarak gözlenen semptomlar şunlardır:
- Aşırı yorgunluk, halsizlik
- Soğuğa tahammülsüzlük, üşüme
- Beklenmedik kilo alımı
- Cilt kuruluğu
- Kabızlık
- Depresyon, unutkanlık
- Saç ve kaş dökülmesi
- Adet düzensizlikleri
- Ses kısıklığı
- Kalp atışında yavaşlama
- Göz altı şişlikleri
Hipotiroidi Neden Olur?
Hipotiroidinin en yaygın nedenleri şunlardır:
- Haşimato tiroiditi: En yaygın sebep, vücudun kendi tiroid dokusuna karşı antikor üreterek bu bezi tahrip etmesidir.
- Tiroid cerrahisi: Tiroid bezinin tamamen ya da kısmen alınması sonrasında hormon seviyesi düşer.
- Radyoaktif iyot tedavisi: Hipertiroidi tedavisinde tiroid bezini tahrip etmek için kullanılan bu yöntem, bezin hormon üretmesini durdurabilir.
- Bazı ilaçlar: Lityum ve interferon gibi ilaçlar tiroid bezinin çalışmasını baskılayabilir.
- İyot eksikliği: Tiroid hormonlarının üretimi için iyot gereklidir. Eksikliği hormon azlığına neden olabilir.
Hipotiroidi Nasıl Teşhis Edilir?
Hipotiroidi tanısı aşağıdaki testlerle konulur:
- TSH Testi: En hassas testtir. Yüksek TSH değeri, tiroidin yeterince çalışmadığını gösterir.
- Serbest T3 ve T4: Tiroid hormonlarının düzeyleri düşüktür.
- Anti-TPO ve Anti-TG Antikor Testleri: Otoimmün hipotiroidi varlığını gösterir.
- Tiroid ultrasonu: Tiroid bezinin yapısını, hacmini ve nodül varlığını değerlendirir.
Hipotiroidi Tedavisi
Tedavide temel amaç, eksik olan tiroid hormonunu dışardan almak suretiyle metabolizmayı düzenlemektir. En yaygın tedavi yöntemi hormon replasman tedavisidir.
- Levotiroksin (T4): En sık kullanılan ilaçtır. Vücudun ihtiyacı olan tiroid hormonunu sağlar. İlaç sabah aç karnına, diğer ilaçlarla karıştırılmadan alınmalıdır.
- Doz Ayarı: Yaş, kilo, gebelik, diğer hastalıklar ve laboratuvar testlerine göre doz bireysel olarak belirlenir.
- Gebelikte Hipotiroidi: Tiroit hormon ihtiyacı artar. Gebe kalmadan önce ve gebelik boyunca hormon düzeyleri yakından izlenmelidir.
- Geçici Hipotiroidi: Bazı tiroidit vakalarında (sessiz tiroidit gibi) durum geçici olabilir ve hormon düzeyi zamanla normale dönebilir.
- Stres, Beslenme ve Kilonun Düzenlenmesi: Anksiyete, kaygı, endişe, depresyon ve kötü beslenme tiroid hormon dengesizliklerini arttırabilir. Bu etkenler kontrol altına alındığında ve ideal kiloya ulaşıldığında takipte tiroid ilaçlarının azaltılması ve kesilmesi mümkün hale gelebilir. Tiroid ilaçları mutlaka konusunda uzman bir hekim tarafından başlanmalı, doz ayarlanmalı ve kesilmelidir.
Hipotiroidide Beslenme
Beslenme, hipotiroidi tedavisini destekleyici önemli bir unsurdur. Şu besin öğelerine dikkat edilmelidir:
Tüketilmesi Gerekenler:
- İyot: Deniz ürünleri, iyotlu tuz, yumurta (Haşimoto gibi durumlarda fazla alımdan kaçınmak gerekir.)
- Selenyum: Brezilya cevizi, ton balığı, hindi eti
- Çinko: Kırmızı et, kabak çekirdeği
- Omega-3: Somon, ceviz, chia tohumu
- Antioksidanlar: Taze meyve ve sebzeler
Kaçınılması Gerekenler:
- Guatrojenik Gıdalar: Lahana, brokoli, karnabahar (pişirilmeden tüketilmemeli)
- Gluten: Buğday, arpa, çavdar
- Soya ürünleri: Tiroit hormonlarını baskılayabilir
- Yüksek lifli gıdalar: Emilimi etkileyebilir, ilacın etkinliği azalabilir
Hipotiroidi Hakkında Sık Sorulan Sorular
Hipotiroidi kalıcı mıdır? Haşimato gibi otoimmün nedenlere bağlı durumlar kalıcı olabilir ve ömür boyu tedavi gerekebilir. Ancak tiroid bezi fonkisyonu şiddetli etkilenmediyse stres, beslenme, kilo yönetimi ve uygun takviyelerle doktor kontrolünde ilaç kullanımı azaltılıp kesilebilir.
Hipotiroidi olan biri normal yaşam sürebilir mi? Doğru tedavi ve takip ile hastalar tamamen normal bir yaşam sürebilir.
Tiroit ilacı ömür boyu mu kullanılır? Bazı vakalarda ömür boyu tedavi gerekebilir. Ancak tiroid bezi fonkisyonu şiddetli etkilenmediyse ve ilaç dozu çok yüksek değilse stres, beslenme, kilo yönetimi ve uygun takviyelerle doktor kontrolünde ilaç kullanımı azaltılıp kesilebilir.
Hipotiroidi hamileliği etkiler mi? Tedavi edilmezse gebeliği ve bebek gelişimini olumsuz etkiler. Tedavi ile risk minimize edilir.
Düzenli kontroller neden önemlidir? Doz ayarlarını yapmak ve komplikasyonları önlemek için düzenli kontroller gereklidir.
Sonuç
Hipotiroidi, doğru teşhis ve zamanında tedaviyle tamamen kontrol altına alınabilir bir hastalıktır. Tiroid hormonlarının dengede olması, genel sağlığınızın korunması için hayati öneme sahiptir.
Prof. Dr. Mahmut Muzaffer İlhan olarak endokrinoloji alanındaki uzmanlığımızla hipotiroidi tanısı, tedavisi ve takibi süreçlerinde yanınızdayız. Tiroid sağlığınız için düzenli kontrolleri ihmal etmeyin. Çünkü tiroid dengesiyse, vücut dengesidir.
