Hipofiz bezi, beynin tabanında bulunan ve yaklaşık yarım gram ağırlığındaki önemli bir salgı bezidir. Vücudumuzdaki birçok hormonun merkezi kontrolünü üstlenerek hayati fonksiyonları düzenler. Hipofiz bezindeki sorunlar, ciddi sağlık problemlerine yol açabilir. Prof. Dr. Mahmut Muzaffer İlhan olarak, hipofiz hastalıkları ve tümörleri hakkında bilmeniz gereken önemli bilgileri sizler için hazırladık.
Hipofiz Bezi Hastalıkları Nelerdir?
Hipofiz bezinde görülen yaygın hastalıklar arasında şunlar bulunur:
- Hiperprolaktinemi
- Büyüme hormonu eksikliği (Hipopitüitarizm)
- Hipofiz adenomu
- Hipofiz kanseri (tümörü)
- Hipofizer apopleksi
- Akromegali
- Diabetes insipidus
- Cushing hastalığı
Hiperprolaktinemi- Prolaktinoma
Prolaktin hormonu hipofiz bezinden salgılanan hormonlardan biridir. Görevi kadınlarda doğum sonrası süt verilmesinin sağlanmasıdır.
Gebelik ve emzirme dönemi dışında prolaktin stres, egzersiz gibi fizyolojik sebeplere, antidepresan ilaçlar gibi çeşitli tedavilere, veya hipofiz bezinde adenom gibi kitlelere bağlı yükselebilir. Prolaktin patolojik düzeyde yükseldiği zaman kadınlarda adet düzensizliği ve göğüsten süt gelmesine, erkekte ise cinsel isteksizliğe sebep olabilir. Eğer prolaktin yüksekliğine sebep olan hipofizde kitle çok büyükse başarğısı, görme bozukluğu gibi şikayetlere sebep olabilir.
Prolaktinoma tanısı kanda prolaktin yüksekliği ve hipofizde adenom gibi kitlenin tesbiti ile yapılır. Bu durumda diğer hipofiz hormonları ve kitlenin büyüklüğüne göre görme alanı testi de istenebilir.
Tedavide birçok prolaktinoma hastası ilaç tedavileri ile iyileşebilmektedir. İlaç tedavileri ile prolaktin normale getirilip, şikayetler geriletilebilir, kitlede küçülme sağlanabilir. Eğer kitle çok büyükse, görme alanı basısı varsa, diğer hipofiz hormonlarında dengesizlik varsa veya ilaç tedavisi ile başarı sağlanamıyorsa cerrahi uygulanabilir.
Büyüme Hormonu Eksikliği (Hipopitüitarizm)
Büyüme hormonu eksikliği, çocuklarda büyüme geriliği ve gelişim problemlerine yol açabilir. Bu durum doğuştan ya da doğum sonrası travmalar sonucu ortaya çıkabilir ve bazen nedeni belirlenemez. Belirtiler genellikle boy kısalığı ve kilo alımında yavaşlama ile kendini gösterir. Tanı, rutin kontroller sırasında yapılan ölçümlerle kolayca konabilir.
Risk faktörleri arasında genetik yatkınlık ve akraba evliliği sonucu ortaya çıkan iskelet displazileri bulunmaktadır.
Tanı ve Tedavi Yöntemleri
Tanı için hormon düzeylerini belirlemek üzere kan ve idrar testleri yapılır. Eksik hormonlar yerine koyma tedavisi ile büyüme hormonu eksikliği başarılı şekilde yönetilebilir. Büyüme hormonunun yanı sıra diğer eksik hormonlar da değerlendirilir ve gerekli durumlarda hormon replasman tedavisi uygulanır.
Hipofiz Adenomu Nedir?
Hipofiz adenomu, hipofiz bezinde kontrolsüz hücre çoğalması sonucu oluşan iyi huylu tümörlerdir. Bu tümörler bazen hormon salgılar ve hormonal dengesizliklere yol açabilir. Adenomlar genellikle yavaş büyür ancak büyüdükçe çevre dokulara bası yapabilirler.
Adenom Tipleri ve Belirtileri
- Prolaktin salgılayan adenomlar: Kadınlarda adet düzensizliği ve memeden süt gelmesi gibi belirtiler verir.
- Büyüme hormonu salgılayan adenomlar: Yetişkinlerde akromegali, çocuklarda gigantizme yol açar.
- ACTH salgılayan adenomlar: Cushing hastalığına neden olur.
Tedavi Yöntemleri
Hipofiz adenomlarının tedavisinde genellikle endokrinologlarla birlikte multidisipliner bir yaklaşım benimsenir:
- Medikal tedavi: Bazı hormon salgılayan adenomlarda ilaç tedavisi yeterli olabilir.
- Cerrahi tedavi: Endoskopik yöntemlerle burun boşluğundan girilerek adenom çıkarılır.
- Radyoterapi: Cerrahi veya ilaç tedavisinin etkili olmadığı durumlarda uygulanır.
Hipofiz Bezi Kanseri
Hipofiz kanseri, nadir görülen kötü huylu tümörlerdir ve çevre dokulara yayılabilir. Belirtiler genellikle baş ağrısı, görme bozuklukları ve hormonal dengesizliklerle ortaya çıkar. Tanı için hormon testleri ve MR veya BT gibi görüntüleme yöntemleri kullanılır.
Tedavi Yöntemleri
Tedavi tümörün boyutuna ve yayılma durumuna göre belirlenir:
- Cerrahi tedavi ile tümör çıkarılır.
- Cerrahi sonrası radyasyon tedavisi ile kalan hücreler hedef alınır.
- İlaç tedavisi bazı durumlarda kullanılabilir.
Hipofizer Apopleksi
Hipofizer apopleksi, adenomun ani kanaması sonucu oluşur ve acil müdahale gerektirir. Belirtileri arasında şiddetli baş ağrısı ve ani görme kaybı bulunur. Bu durumda acil cerrahi müdahale yapılmalıdır.
Hipofiz hastalıklarının tanı ve tedavisi için uzman desteği almak büyük önem taşır. Prof. Dr. Mahmut Muzaffer İlhan – Endokrinoloji ve Metabolizma Hastalıkları Uzmanı olarak sizlere en iyi sağlık hizmetini sunmak için buradayız. Daha fazla bilgi almak ve randevu için bizimle iletişime geçebilirsiniz.
