Graves hastalığı, tiroid bezinin aşırı hormon salgılamasına neden olan otoimmün bir rahatsızlıktır ve hipertiroidizmin en yaygın nedenlerinden biridir. Bağışıklık sisteminin kendi dokularına karşı antikor üretmesiyle gelişir. Tiroid bezine saldıran bu antikorlar, tiroidi uyaran TSH benzeri sinyallerle bezin fazla çalışmasına neden olur. Sonuç olarak vücutta metabolizmayı hızlandıran T3 ve T4 hormonlarının seviyeleri artar.
Bu yazıda, Prof. Dr. Mahmut Muzaffer İlhan rehberliğinde Graves hastalığının nedenlerini, belirtilerini, tanı ve tedavi seçeneklerini bilimsel ancak anlaşılabilir bir dille sizler için ele aldık.
Graves Hastalığı Nedir?
Graves hastalığı, otoimmün tiroid hastalıklarından biridir. Vücut, “tiroid stimüle edici immünoglobulin” (TSI) adlı bir antikor üretir. Bu antikor, hipofizden salgılanan TSH (Tiroid Stimüle Edici Hormon) gibi davranarak tiroid bezini fazla hormon salmaya teşvik eder.
Tiroid hormonlarının aşırı üretilmesi (hipertiroidizm), vücut fonksiyonlarında çeşitli dengesizliklere neden olur.
Graves Hastalığının Nedenleri
Graves hastalığının kesin nedeni bilinmemekle birlikte, başlıca risk faktörleri şunlardır:
- Genetik yatkınlık: Ailede otoimmün tiroid hastalığı geçmişi olanlarda risk artar.
- Kadın olmak: Kadınlarda erkeklere göre 5-10 kat daha sık görülür.
- Otoimmün hastalıklar: Tip 1 diyabet, vitiligo, romatoid artrit gibi hastalıklar da risk faktörü olabilir.
- Stres: Önemli ya da travmatik stresler otoimmün yanıtı tetikleyebilir.
- Sigara kullanımı: Graves oftalmopatisi riskini artırır.
Belirtileri
Graves hastalığının belirtileri, tiroid hormon fazlalığının vücutta yarattığı etkilerden kaynaklanır:
- İştahta artma
- Aşırı terleme ve sıcağa tahammülsüzlük
- Hızlı kalp atımı, çarpıntı
- Sinirlilik, huzursuzluk
- Ellerde titreme
- Kilo kaybı
- Kas zayıflığı
- Saç dökülmesi
- Uykusuzluk
Göz bulguları (Graves oftalmopatisi): Gözlerin çıkık hale gelmesi (egzoftalmi), gözlerde kuruluk, batma, çift görme.
Deri bulguları: Pretibial miksödem (bacaklarda sert, kırmızımsı lezyonlar).
Tanı Nasıl Konur?
Graves hastalığı tanısı çok sayıda klinik ve laboratuvar verisinin birlikte değerlendirilmesiyle konur:
- Kan testleri: TSH düşüktür, serbest T3 ve T4 yüksektir. TSI (tiroid stimüle edici immünoglobulin) veya TSH Reseptör Antikoru (TRAB) pozitif bulunabilir.
- Tiroid ultrasonografisi: Bezin büyüklüğü ve nodül varlığı incelenir.
- Tiroid sintigrafisi: Radyoaktif iyot tutulumu dağılımı görülür. Graves’te homojen olarak yüksek tutulur.
- Göz muayenesi: Graves oftalmopatisi varlığı değerlendirilir.
Graves Hastalığı Tedavi Yöntemleri
Tedavi; hastanın yaşı, klinik durumu, gebelik durumu ve göz bulguları gibi faktörler göz önüne alınarak planlanır.
1. Antitiroid İlaçlar
- Metimazol ya da propiltiyourasil gibi ilaçlar tiroid hormon sentezini baskılar.
- Genç hastalarda, gebelikte (propiltiyourasil tercih edilir) ve hafif hipertiroidilerde tercih edilir.
- 18-24 aylık tedavi ile hastalığın remisyona girme olasılığı vardır. Graves hastalarının büyük kısmında ilaç tedavisi ile şifa sağlanır.
- Hastanın hormonlarının yüksekliğine göre ilaç dozu ayarlanarak tedaviye başlanır ve 4-6 haftalık muayene ve testlerle hastamızın tiroid hormonları normal seviyede tutulacak şekilde her muayenede ilaç dozu gözden geçirilir.
- Tedavi süresi hastalığın verdiği cevaba göre değişkenlik gösterir. Her muayenede yapılacak kontrollerle kullanılan ilaçların karaciğer ve kemik iliği üzerinde oluşturabileceği yan etkiler gözden geçirilmelidir.
- Metimazol kullanırken kadın hastalar gebe kalmamalıdır.
- Hastanın tedavi sürecinde stres, anksiyete ve kaygısını kontrol altına alması, beslenmeye dikkat etmesi ilaç tedavisinin başarısında büyük önem taşır.
- Eğer 2 yıl geçmesine rağmen hala yüksek doz tiroid ilacı kullanılması gerekiyorsa, ilaçlar yan etkiler gösteriyorsa, tiroid bezi aşırı büyük veya kanser riski taşıyan nodüller içeriyorsa, kadın hasta gebelik planlıyorsa, hasta düzenli takiplerine gelemiyorsa diğer tedavi yöntemleri düşünülmelidir.
2. Radyoaktif İyot (RAI) Tedavisi
- Radyoaktif iyot (I-131), ağız yoluyla verilir ve tiroid bezinde toplanarak bezin harap olmasını sağlar.
- Graves hastalığında sık kullanılan tedavi yöntemlerinden biridir.
- RAI sonrası hipotiroidi gelişme riski yüksektir ve ömür boyu levotiroksin kullanımı gerekebilir.
- Göz tutulumunun olduğu hastalarda uygulanması sakınca yaratabilir.
3. Cerrahi Tedavi
- Total tiroidektomi uygulanabilir.
- Nodül varlığı, şüpheli kanser bulguları veya RAI’nin kontrendike olduğu durumlarda tercih edilir.
4. Beta Blokerler
- Kalp hızını ve çarpıntıyı azaltmak, sinirlilik, titreme gibi semptomları hafifletmek için kullanılır.
Graves Oftalmopatisi Nasıl Tedavi Edilir?
Göz bulguları, Graves hastalığının en zorlu yönlerinden biridir.
- Sigara kesilmelidir.
- Hafif olgularda suni gözyaşı damlaları kullanılabilir.
- Orta/ağır olgularda steroid tedavisi, radyoterapi ya da cerrahi göz dekompresyonu gerekebilir.
- Göz bulgusu olan Graves hastaları bu konuda uzman ve tecrübeli göz doktoru tarafından da takip ve tedavi edilmelidir.
Takip ve Yaşam Tarzı Önerileri
- Tiroid hormon düzeyleri düzenli kontrol edilmelidir.
- İlaçlar aksatılmadan kullanılmalıdır.
- Dengeli beslenme ve yeterli uyku sağlanmalıdır.
- Stres, yüksek kafein ve nikotin alımından kaçınılmalıdır.
Graves Hastalığı Sık Sorulan Sorular
Graves hastalığı kalıcı mıdır? Medikal tedavi (ilaç tedavisi) ile kontrol altına alınabilir. Nüks edebilir ve ömür boyu takibi şarttır.
Graves göz hastalığı geçer mi? Tedavi ile semptomlar hafifler. Bazı olgularda kalıcı hasar kalabilir.
Hastalık başka kişilere bulaşır mı? Hayır, otoimmün hastalıklar bulaşıcı değildir.
Graves hastası hamile kalabilir mi? Evet, ancak gebelik planlanmadan önce endokrinoloji uzmanı kontrolü gerekir. Bazı tedaviler gebelikte uygulanamaz.
Sonuç
Graves hastalığı, erken tanı ve doğru tedaviyle kontrol altına alınabilir bir tiroid hastalığıdır. Tiroid hormonlarının dengesizliği vücut genel sağlığını etkileyebileceği için mutlaka uzman hekimin takibinde olunmalıdır.
Prof. Dr. Mahmut Muzaffer İlhan olarak, Graves hastalığının tanı ve tedavisinde size en güncel ve bilimsel yaklaşımları sunmaktan mutluluk duyarız.
Unutmayın, sağlıklı bir tiroid, dengeli bir yaşam demektir.
