Hipofiz Tümörü ve Hipofiz Bezi Hastalıkları: Belirtiler, Nedenler ve Tedavi Yöntemleri

Hipofiz Bezi Hastalıkları

Hipofiz Bezi Nedir?

Hipofiz bezi, beynin tabanında, hipotalamusun hemen altında yer alan yaklaşık nohut büyüklüğünde ve 0,5 gram ağırlığında küçük bir bezdir. Boyutu küçük olmasına rağmen, “ana salgı bezi” olarak adlandırılır çünkü vücuttaki diğer birçok endokrin organın çalışmasını kontrol eder.

Hipofiz bezi, vücudun büyüme, gelişme, metabolizma, üreme, stresle baş etme ve sıvı dengesi gibi hayati süreçlerini düzenler.

Hipofiz iki ana bölümden oluşur:

  • Ön lob (Adenohipofiz): Büyüme hormonu (GH), tiroid uyarıcı hormon (TSH), adrenokortikotropik hormon (ACTH), prolaktin, luteinize edici hormon (LH) ve folikül stimüle edici hormon (FSH) üretir.
  • Arka lob (Nörohipofiz): Oksitosin ve antidiüretik hormon (ADH) salgılar.

Hipofiz Bezinin Görevleri

  1. Büyüme ve Gelişim: Çocukluk ve ergenlik döneminde kemik ve kas gelişimini sağlar.
  2. Metabolizma: Tiroid bezini uyararak enerji dengesini kontrol eder.
  3. Stres Yanıtı: Böbreküstü bezlerini uyararak kortizol salgılanmasını sağlar.
  4. Üreme Sağlığı: Kadınlarda yumurtlama, erkeklerde sperm üretimini düzenler.
  5. Sıvı Dengesi: Böbreklerde suyun tutulmasını sağlayarak vücuttaki sıvı dengesini korur.

Hipofiz Bezi Hastalıkları

Hipofiz bezinde görülen hastalıklar genellikle hormon üretimindeki artış veya azalma ile ortaya çıkar. En sık karşılaşılan hastalıklar:

  • Hipopituitarizm (Hipofiz Yetmezliği)
  • Hipofiz Adenomu
  • Hipofiz Tümörleri (kanser dahil)
  • Hipofizer Apopleksi
  • Akromegali ve Gigantizm
  • Cushing Hastalığı
  • Prolaktinoma
  • Diabetes Insipidus

Bu hastalıkların her biri farklı belirti ve tedavi yöntemleri gerektirir.

Hipopituitarizm (Hipofiz Yetmezliği)

Nedenleri

  • Hipofiz tümörleri
  • Beyin travmaları
  • Kafa içi ameliyatlar
  • Beyin tümörleri ve radyoterapi
  • Doğum sırasında hipofiz hasarı (Sheehan sendromu)
  • Genetik faktörler

Bazı vakalarda sebep bulunamaz ve idiopatik hipopituitarizm denir.

Belirtileri

  • Çocuklarda büyüme geriliği, cücelik
  • Hipoglisemi (kan şekeri düşüklüğü)
  • Cinsel gelişimde yavaşlama
  • Yetişkinlerde halsizlik, libido kaybı
  • Kadınlarda adet düzensizliği, erkeklerde testosteron düşüklüğü

Risk Faktörleri

  • Ailede benzer hormonal hastalık öyküsü
  • Akraba evliliği (iskelet displazisi riski)
  • Travmalar ve kafa yaralanmaları
  • Radyasyona maruz kalma

Tanı

  • Hormon testleri (kan ve idrar)
  • MR görüntüleme
  • Çocuğun boy ve kilo persentil takibi

Tedavi

  • Eksik hormonların yerine konması
  • Büyüme hormonu tedavisi
  • Kortikosteroid, tiroid hormonu ve cinsiyet hormonları takviyesi
  • Düzenli hormon takibi

Hipofiz Adenomu

Hipofiz bezinde hücrelerin kontrolsüz çoğalmasıyla ortaya çıkan iyi huylu tümörlerdir. Yavaş büyürler ancak bazı durumlarda çevre dokulara baskı yapabilirler.

Türleri

  1. Hormon üreten adenomlar
    • Prolaktinoma (prolaktin fazlalığı)
    • GH salgılayan adenom (akromegali, gigantizm)
    • ACTH salgılayan adenom (Cushing hastalığı)
    • TSH salgılayan adenom (hipertiroidi)
  2. Hormon üretmeyen adenomlar
    • Görme sinirlerine baskı yaparak görme kaybı ve baş ağrısına yol açabilir.

Belirtiler

  • Görme kaybı
  • Baş ağrısı
  • Adet düzensizliği
  • Meme başından süt gelmesi
  • Erkeklerde cinsel işlev bozukluğu
  • El ve ayaklarda büyüme (akromegali)

Tedavi

  • Medikal tedavi: Özellikle prolaktinomalar ilaçla tedavi edilebilir.
  • Cerrahi tedavi: Transsfenoidal mikrocerrahi ile burun yolundan tümör çıkarılır.
  • Radyoterapi: Cerrahi sonrası kalıntı tümörler için uygulanır.

Hipofiz Tümörleri ve Kanserleri

Hipofiz tümörleri genellikle iyi huylu olsa da nadir durumlarda kötü huylu kanser gelişebilir.

Belirtiler

  • Şiddetli baş ağrısı
  • Görme kaybı
  • Hormonal dengesizlikler
  • Enerji kaybı

Tanı

  • Hormon testleri
  • MR ve BT görüntüleme

Tedavi

  • Cerrahi: Hipofiz bezinin çıkarılması
  • Radyoterapi: Mikroskobik hücreleri yok etmek için
  • İlaç tedavisi: Hormon seviyelerini dengelemek için

Hipofizer Apopleksi

Hipofiz adenomlarının ani kanaması sonucu gelişir.

Belirtiler

  • Aniden başlayan baş ağrısı
  • Görme kaybı
  • Bilinç bulanıklığı

Acil cerrahi müdahale gerektirir.

Akromegali ve Gigantizm

Gigantizm

Çocuklarda büyüme hormonu fazlalığı nedeniyle kemiklerin aşırı uzaması.

Akromegali

Erişkinlerde el, ayak ve yüz kemiklerinde kalınlaşma ile kendini gösterir.

Belirtiler

  • El ve ayaklarda büyüme
  • Çene ve yüz hatlarında belirginleşme
  • Eklem ağrıları
  • Organ büyümeleri

Tedavi

  • Mikrocerrahi
  • İlaç tedavisi
  • Radyocerrahi

Cushing Hastalığı

ACTH fazlalığı sonucu böbreküstü bezlerinin aşırı kortizol salgılaması ile ortaya çıkar.

Belirtiler

  • Yuvarlak yüz (ay dede yüzü)
  • Karında yağlanma
  • Mor çatlaklar
  • Kas güçsüzlüğü
  • Tansiyon yüksekliği
  • Ruhsal değişiklikler

Tedavi

  • Mikrocerrahi
  • İlaç tedavisi
  • Radyocerrahi

Prolaktinoma

Hipofiz bezinde prolaktin hormonu üreten tümördür.

Belirtiler

  • Kadınlarda adet düzensizliği
  • Erkeklerde testosteron düşüklüğü
  • İnfertilite
  • Meme başından süt gelmesi

Tedavi

  • İlaç tedavisi (bromokriptin, kabergolin)
  • Cerrahi (ilaç tedavisine dirençli vakalarda)

Hipofiz Bezi Hastalıklarının Genel Belirtileri

Hipofiz bezi hastalıkları farklı semptomlar gösterebilir:

  • Baş ağrısı
  • Görme kaybı veya çift görme
  • Kilo değişiklikleri
  • Halsizlik
  • Libido kaybı
  • Adet düzensizlikleri
  • Cinsel işlev bozuklukları
  • Hormonal dengesizlikler

Tanı Yöntemleri

  1. Hormon testleri (kan ve idrar): Hormon seviyelerindeki anormallikler saptanır.
  2. MR görüntüleme: Hipofiz tümörlerinin boyutu ve yeri belirlenir.
  3. BT taraması: MR’ın uygun olmadığı durumlarda kullanılır.
  4. Göz muayenesi ve görme alanı testi: Tümörün optik sinirlere baskısı araştırılır.

Tedavi Yöntemleri

Hipofiz hastalıklarında tedavi, tümörün türüne ve hormon dengesine göre belirlenir:

  • İlaç tedavisi: Prolaktinoma ve hormon bozukluklarında tercih edilir.
  • Hormon replasmanı: Eksik hormonların yerine konulması.
  • Mikrocerrahi: Burun yolundan endoskopik yöntemle tümör çıkarılır.
  • Radyocerrahi: Gamma Knife veya CyberKnife gibi modern tekniklerle uygulanır.

Hipofiz Bezi Hastalıkları ile Yaşam

Hipofiz hastalıkları kronik takip gerektirir. Hastalar düzenli kontrollerini ihmal etmemeli ve yaşam tarzında sağlıklı alışkanlıklar edinmelidir.

Öneriler

  • Düzenli ilaç kullanımı
  • Dengeli beslenme
  • Düzenli egzersiz
  • Stres yönetimi (meditasyon, nefes egzersizi)
  • Düzenli uyku

Sıkça Sorulan Sorular

Hipofiz tümörleri tehlikeli midir?
Çoğu iyi huyludur ama büyük olanlar görme kaybı ve hormonal dengesizlik yapabilir.

Hipofiz ameliyatı sonrası hormon tedavisi gerekir mi?
Evet, bazı hastalarda ömür boyu hormon replasmanı gerekir.

Hipofiz hastalıkları kilo aldırır mı?
Özellikle Cushing hastalığında kilo artışı sık görülür.

Hipofiz tümörleri tekrarlar mı?
Tamamen çıkarılamayan tümörler tekrarlayabilir, düzenli takip önemlidir.

Sonuç

Hipofiz bezi hastalıkları, vücudun hormonal dengesini doğrudan etkileyen ciddi rahatsızlıklardır. Erken tanı ve doğru tedavi ile yaşam kalitesi korunabilir. Prof. Dr. Mahmut Muzaffer İlhan, Endokrinoloji ve Metabolizma Hastalıkları Uzmanı olarak hipofiz tümörleri ve hipofiz hastalıklarının tanı ve tedavisinde güvenilir, bilimsel çözümler sunmaktadır.

Sosyal Medyada Paylaş:

Diğer Merak Edilenler