Böbrek üstü bezleri (adrenal bezler), vücudumuzun hormon dengesini sağlayan kritik öneme sahip organlardır. Bu bezler, böbreklerin hemen üzerinde bulunur ve kortizol, aldosteron, adrenalin (epinefrin) ve noradrenalin (norepinefrin) gibi önemli hormonları salgılar. Ayrıca, cinsiyet hormonlarının üretimine de katkıda bulunurlar. Prof. Dr. Mahmut Muzaffer İlhan olarak, böbrek üstü bezi hastalıkları ve tedavi yöntemleri hakkında detaylı bilgileri sizlerle paylaşmak istiyorum.
Böbrek Üstü Bezi (Adrenal Bez) Nedir?
Böbrek üstü bezleri, her biri yaklaşık 4-5 gram ağırlığında iki küçük salgı bezidir. Korteks ve medulla adı verilen iki tabakadan oluşur. Korteks, kortizol ve aldosteron gibi hormonları salgılar, medulla ise adrenalin ve noradrenalin hormonlarını üretir. Bu hormonlar vücudumuzun metabolik faaliyetlerini, stres yanıtlarını, kan basıncını ve elektrolit dengesini düzenlemek gibi hayati fonksiyonları yerine getirir.
Böbrek Üstü Bezi Hastalıkları Nelerdir?
Adrenal bezlerdeki fonksiyon bozuklukları sonucu ortaya çıkan çeşitli hastalıklar bulunur. Bu hastalıklardan en önemlileri Addison hastalığı, Cushing sendromu, Adrenal Adenom, Conn sendromu, Feokromositoma ve Adrenal kanserdir.
Kortizol Hastalığı ve Cushing Sendromu
Kortizol, stres hormonu olarak bilinir ve vücudun stresle baş etmesine yardımcı olur. Bu hormonun aşırı miktarda üretilmesi durumu Cushing Sendromu olarak adlandırılır. Cushing sendromunun başlıca belirtileri arasında kilo alımı (özellikle karın bölgesinde), hipertansiyon, kas zayıflığı, hafıza problemleri, deride mor veya pembe çatlaklar ve ciltte incelme yer alır.
Cushing sendromunun tanısı, kandaki kortizol düzeylerinin baskılama testleriyle ölçülmesi, tükürük kortizolü bakılması, gece kanda kortizol tayini ve 24 saatlik idrar testleri ile konulur. Ayrıca, tanıyı desteklemek için görüntüleme yöntemleri (BT, MR) kullanılabilir. Cushing sendromunun tedavisi, kortizol seviyelerinin azaltılmasını hedefleyen medikal tedaviler veya cerrahi müdahale ile mümkündür. Cerrahi yöntem genellikle hastalığın sebebini oluşturan tümörün çıkarılmasıdır.
Addison Hastalığı
Addison hastalığı, adrenal bezlerin yeterince hormon üretememesi sonucu oluşan bir rahatsızlıktır. Bu hormonlar arasında kortizol ve aldosteron en önemlileridir. Addison hastalığının belirtileri arasında kronik yorgunluk, kilo kaybı, iştahsızlık, düşük tansiyon, baş dönmesi, depresyon, bulantı ve kusma gibi semptomlar bulunur. Addison hastalığı tanısı kan testleri ve hormon ölçümleri ile konulur. Gerekirse kortizol üretimini arttıran uyarı testleri yapılır. Addison hastalığı tanısı koyulduktan sebebin araştırılması için MR veya tomografi gibi görüntüleme yöntemlerinden faydalanılır
Addison hastalığının tedavisi, eksik olan hormonların yerine konulmasını içeren hormon replasman tedavisidir. Bu tedavi sayesinde hastalar normal ve sağlıklı bir yaşam sürdürebilirler.
Adrenal Adenom
Adenoma hastalığı, böbrek üstü bezlerinde gelişen tümörlerden kaynaklanır. Adenomlar iyi huyludur, ancak hormon salgılayarak hormonal bozukluklara yol açabilirler. Adenomlar hormonal bozukluklara sebep olursa kilo artışı, hipertansiyon, cilt problemleri, çarpıntı, aşırı terleme, kıllanma artışı ve cilt çatlakları gibi belirtilere sebep olabilir.
Adenoma tanısı, hormon testleri ve görüntüleme yöntemleriyle konulur. Adenomların hormonal dengesizliğe sebep olup olmadığının tesbiti için kan ve idrar testleri yapılır.
Adenomlar eğer görüntüleme açısından kanser şüphesi yoksa, boyutları küçükse ve hormon dengesizliği yapmıyorsa takip edilebilir. Aksi takdirde tedavi edilmesi gerekir. Tedavi yöntemi genellikle cerrahidir. Cerrahi operasyonlar genellikle laparoskopik yöntemlerle gerçekleştirilir ve hastalar hızlı bir şekilde normal yaşamlarına dönebilirler.
Conn Sendromu (Aldosteron Fazlalığı)
Conn sendromu, aldosteron hormonunun aşırı salgılanması sonucu oluşur. Bu durum hipertansiyon ve kanda potasyum eksikliğine neden olabilir. Belirtiler arasında tansiyon yüksekliği, kas güçsüzlüğü, halsizlik, yüzde kızarma ve çarpıntı görülebilir.
Tanı için kan testleri ve görüntüleme yöntemleri kullanılır. Gerekli durumlarda aldosteron baskılama testleri kullanılır. Görüntüleme sonrası net değilse adrenal venöz örnekleme yapılabilir. Tedavide aldosteron salınımını baskılayan ilaçlar kullanılır veya cerrahi müdahale ile bezin çıkarılır. Tedavi yöntemine karar verilirken hastanın özellikleri, testlerin netliği, lokalizasyon çalışmaları önem taşır. Laparoskopik cerrahi genellikle tercih edilen yöntemdir ve başarı oranı yüksektir.
Feokromositoma
Adrenal bezden adrenalin ve noradrenalin gibi hormonların aşırı üretilmesi ile karakterlidir. Bu hastaların büyük kısmında ani tansiyon yüksekliği ile beraber çarpıntı, ellerde titreme, terleme ve yüzde ani kızarma atakları gelişir. Salgılanan hormon tipi ve miktarına göre bazı hastaların tansiyonu normal hatta düşük bile olabilir.
Feokromositomada MR veya tomografide adrenal bezlerde tek veya çift taraflı kitleler izlenir. Tanıyı doğrulamak için sintigrafik yöntemlere başvurulur. Tedavisi cerrahidir. Ameliyat öncesi feoromositoma hastaları aşırı hormon salınımını dengeleyecek ilaçları mutlaka almalı ve ameliyata sonra girmeldir.
Böbrek Üstü Bezi Hastalıklarının Teşhisi
Böbrek üstü bezi hastalıklarının tanısında ilk aşama belirtilerin değerlendirilmesi ve fizik muayenedir. Şüpheli durumlarda doktorunuz, kan testleri, idrar testleri ve hormonal değerlendirmeler yapacaktır. Bunların yanı sıra daha detaylı analiz için manyetik rezonans (MR), bilgisayarlı tomografi (BT) ve gerektiğinde sintigrafi gibi görüntüleme yöntemleri de kullanılabilir.
Tedavi Yöntemleri
Böbrek üstü bezi hastalıklarının tedavi yöntemleri, hastalığın türüne, şiddetine ve altta yatan nedenlere göre değişiklik gösterir:
- Medikal tedavi: Hormonal dengenin sağlanması amacıyla ilaçlar kullanılır.
- Cerrahi tedavi: Hastalığın sebebi olan tümör veya bezin bir kısmının cerrahi yöntemlerle çıkarılmasıdır. Genellikle minimal invaziv yöntemler tercih edilir.
- Hormon replasman tedavisi: Addison hastalığı gibi durumlarda hormonların yerine konulması ile hastanın yaşam kalitesi yükseltilir.
Sonuç Olarak
Böbrek üstü bezi hastalıkları, erken tanı ve doğru tedaviyle kontrol altına alınabilen sağlık sorunlarıdır. Prof. Dr. Mahmut Muzaffer İlhan – Endokrinoloji ve Metabolizma Hastalıkları Uzmanı olarak adrenal bez hastalıkları konusunda uzman kadromuzla, sizlere kapsamlı tanı ve tedavi hizmetleri sunuyoruz. Sağlıklı ve kaliteli bir yaşam için kliniğimizle iletişime geçerek detaylı bilgi alabilirsiniz.
